Συνέντευξη Γιουσού Ντούρ

Στο Ντακάρ τον αποκαλούν πρίγκιπα. Και προφανώς, δικαιούται τον τίτλο ο Γιουσού Ντουρ. Για το περιοδικό «Folk Roots» είναι ο «αφρικανός καλλιτέχνης του αιώνα», ενώ το «Time» τον έχει ήδη συμπεριλάβει στον κατάλογο με τις «100 προσωπικότητες με τη μεγαλύτερη επιρροή στον 20ό αιώνα». Ο λόγος δεν είναι μόνο η μουσική του που μέσα από τα ντουέτα του με τον Πίτερ Γκάμπριελ και τον Πολ Σάιμον έγινε δημοφιλής στα τέσσερα σημεία του πλανήτη. Εδώ και κοντά δυόμισι δεκαετίες, το αστέρι του Γιουσού Ντουρ φωτίζει μια πραγματικότητα - μαγική εικόνα για τους πολίτες του δυτικού κόσμου: Την Αφρική, εξωτικό προορισμό για τουρίστες από τη μια, αλλά κι έναν τόπο με ξηρασία, λιμούς, AIDS, εμφυλίους και στρατόπεδα προσφύγων από την άλλη.
Γεννημένος στην καρδιά της Μεδίνας, στο κέντρο της πιο λαϊκής γειτονιάς του Ντακάρ, μέσα σε οικογένεια γκριό, των παραδοσιακών δηλαδή πλανόδιων μουσικών και ραψωδών της Δυτικής Αφρικής, τραγουδά στα γουλούφ, τη γλώσσα της φυλής του, γι' αυτή την καθημερινότητα της ηπείρου του. Το «Immigres», κομμάτι που τραγουδούσε το 1984, όταν στο πρώτο του κονσέρτο στο Λονδίνο τον ανακάλυψε ο Πίτερ Γκάμπριελ, ήταν αφιερωμένο στους σενεγαλέζους μετανάστες στο Παρίσι.Αλλά ο Γιουσού Ντουρ είναι από τους Αφρικανούς που επέστρεψαν στην πατρίδα. Στο Ντακάρ είναι το σπίτι του, το κλαμπ του, το «Thiossane» και το στούντιό του, το «Xippi», όπου ηχογραφούν συμπατριώτες του νέοι μουσικοί για τη δισκογραφική του εταιρεία, την «Jololi». Ο ίδιος σε κάθε ευκαιρία προβάλλει την υπόθεση της Αφρικής στον κόσμο, πότε -το 1985- οργανώνοντας το ιστορικό κονσέρτο για την απελευθέρωση του Νέλσον Μαντέλα, πότε περιοδεύοντας υπό την αιγίδα της Διεθνούς Αμνηστίας για τα ανθρώπινα δικαιώματα με τον Στινγκ, τον Μπρους Σπρίνγκστιν, τον Πίτερ Γκάμπριελ και την Τρέισι Τσάπμαν, πότε παίζοντας στα κοντσέρτα «Live 8», πότε συμμετέχοντας σε προγράμματα των Ηνωμένων Εθνών για τη δημιουργία internet cafes στην Αφρική. Μια δραστηριότητα έντονη για μουσικό, χάρη στην οποία ο Γιουσού Ντουρ έχει τιμηθεί με τη θέση του πρέσβη της Unicef.

«Αφρική σημαίνει ενότητα»

«Μήπως πηγαίνετε και για πρόεδρος της Σενεγάλης;», τον ρωτώ από το τηλέφωνο.
Εκείνος γελάει από την άλλη άκρη της γραμμής στο Ντακάρ.
«Οχι βέβαια», λέει, «αν και μου έχουν προτείνει επανειλημμένως να ασχοληθώ με την πολιτική. Πιστεύω, όμως, πως είμαι πολύ πιο χρήσιμος με τη μουσική μου».
Ο καινούριος του δίσκος με έντονα τα αφρικανικά στοιχεία, τόσο που να θυμίζει τις πρώτες του ηχογραφήσεις, έχει τον τίτλο «Rokku Mi Rokka» που στα γουλούφ σημαίνει «δούναι και λαβείν».
«Είναι μια νύξη για το πώς αξιολογούμε τα πράγματα», λέει ο Γιουσού. «Σήμερα, όλοι μιλούν για την Αφρική, έναν τόπο πολύ πλούσιο στη μουσική και γενικότερα στην κουλτούρα του. Υπάρχει όμως κανείς που πιστεύει πως η Αφρική έχει εκτιμηθεί τόσο όσο της αξίζει;»

-Τι σημαίνει για σας η Αφρική;
«Η Αφρική συμβολίζει την ενότητα. Είναι μια πολυσύνθετη ήπειρος με πολλές διαφορετικές φυλές, θρησκείες, κουλτούρες, γλώσσες, που ουσιαστικά είναι όλα ένα όπως το ονειρεύτηκε ο Νέλσον Μαντέλα ή όπως το εξέφρασε με τη μουσική του ο καλός μου φίλος Αλί Φαρκά Τουρέ που «έφυγε» πέρσι, προλαβαίνοντας όμως να δείξει πως η Αφρική είναι η μητέρα των μπλουζ. Σίγουρα, απαιτείται χρόνος μέχρις αυτή η ενότητα γίνει συνείδηση στον κάθε Αφρικανό. Στη Σενεγάλη ίσως είμαστε λίγο περισσότερο προνομιούχοι, μια και γνωρίσαμε ένα είδος δημοκρατίας με τον πρόεδρο Λεοπόλντ Σενγκόρ στη δεκαετία του '70. Πάντοτε, ωστόσο, υπήρχαν αντιπαραθέσεις ανάμεσα στους θρησκευτικούς αρχηγούς. Από την άλλη, γρήγορα καταλάβαμε πως οι διαφορετικές διάλεκτοι και παραδόσεις δεν είναι εμπόδιο για την αλληλοκατανόηση, αλλά πλούτος».
-Στο νέο σας δίσκο υπάρχει ένα τραγούδι με την Νένε Τσέρι, την τραγουδίστρια με την οποία είχατε το πιο διάσημο και εμπορικά πετυχημένο ντουέτο σας πριν από χρόνια, το «7 Seconds»...
«Χάρηκα πολύ που ξαναβρεθήκαμε. Οταν την είχα πρωτοσυναντήσει ήταν πολύ μικρή, μου είχε ζητήσει να τραγουδήσει μαζί μου. Της είπα ναι, χωρίς να δώσω ιδιαίτερη σημασία. Μερικά χρόνια αργότερα την είδα να τραγουδά το "Manchild" και ενθουσιάστηκα. Την πλησίασα και της είπα: "Ναι, θέλω να πούμε ένα τραγούδι μαζί". Το "7 Seconds" έγινε τεράστια ποπ επιτυχία. Το καινούριο μας τραγούδι αναφέρεται στο σενεγαλέζικο βορρά και τους Πελ που κατοικούν εκεί, μια εθνότητα από τις αρχαιότερες της Αφρικής με πολύ πιο έντονη παρουσία στη γειτονική Σιέρα Λεόνε. Η Νένε είναι Πελ κι όταν της πρότεινα να τραγουδήσουμε μαζί στη μητρική της διάλεκτο, δέχτηκε αμέσως με μεγάλη χαρά».
-Είναι η έμφαση στις επιμέρους φυλετικές ιδιαιτερότητες που τονίζει πιο αποτελεσματικά τη δύναμη της αφρικανικής πολυμορφίας;
«Ακριβώς. Και η καλύτερη απόδειξη γι' αυτό είναι το "Kirikou", μια ταινία κινουμένων σχεδίων από τη Σενεγάλη για την οποία έγραψα τη μουσική. Οι συντελεστές της είμαστε όλοι από διαφορετικές φυλές. Η ταινία βραβεύτηκε, αυτή την εποχή μάλιστα, παίζεται στο Παρίσι και ως θεατρική παράσταση. Είμαι πολύ περήφανος που συμμετείχα. Είναι μια δυνατή απάντηση της Αφρικής στον Ντίσνεϊ».
-Προσφάτως, συμμετείχατε και σε μια τηλεοπτική καμπάνια που χρηματοδοτήθηκε από την ισπανική και τη σενεγαλέζικη κυβέρνηση και απευθύνεται στους Αφρικανούς που εγκαταλείπουν με κάθε μέσο την Αφρική για την Ευρώπη.
«Κάθε χρόνο -κανείς δεν μπορεί να πει με σιγουριά πόσοι- αλλά πρέπει να είναι χιλιάδες αυτοί που διακινδυνεύουν τη ζωή τους μπαίνοντας σ' ένα σαπιοκάραβο για την Ευρώπη και τελικά χάνονται στα κύματα του ωκεανού. Σήμερα, όμως, η Αφρική αναπτύσσεται, δεν έχει σχέση με την Αφρική που έζησα εγώ ως παιδί. Πλέον στη Σενεγάλη δίνονται για την εκπαίδευση κονδύλια περισσότερα από ποτέ. Χρειάζεται, όμως, να γίνουν πολλά ώστε ν' αλλάξει η νοοτροπία των Αφρικανών. Αυτό που τους λέω με την κίνησή μου είναι: "Μη φεύγετε, είστε το μέλλον. Η Αφρική σάς χρειάζεται. Η Ευρώπη δεν είναι Ελντοράντο. Η πραγματικότητα εκεί είναι πολύ διαφορετική από την εικόνα που βλέπετε στην τηλεόραση"».

Από την Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία